Uw pensioen, uw toekomst
Love your future. Shell Pensioen
SNPS. Smarten up your future
Jaarverslag 2020 – Shell Nederland Pensioenfonds Stichting 

Interview met Arnold Gast, Risk & Investment Officer Shell Pensioen

“We hebben koers gehouden in een ongekend uitdagend jaar”

Terwijl corona de wereldeconomie in een crisis stortte, herstelden de beurzen vlug van een historisch diepe val. 2020 was een jaar van uitersten. Maar wat betekende de pandemie voor SNPS?

Voordat we ingaan op het beursjaar en de beleggingsresultaten, SNPS brengt nu al in de praktijk wat er in het Pensioenakkoord is afgesproken. Hoe zit dat?

“De pensioenregeling die SNPS sinds 2017 uitvoert is één van de twee voorgestelde pensioenregelingen uit het Pensioenakkoord waaruit alle pensioenuitvoerders in Nederland straks een keuze moeten maken. Deelnemers bij SNPS beschikken over een persoonlijke pensioenrekening, waarmee ze beleggen in zogeheten Life Cycle profielen. Hiermee bouwen de deelnemers een pensioenkapitaal op, waaruit ze als ze, met pensioen gaan, een pensioenuitkering onttrekken.”

Wat betekenen die Life Cycle profielen?

Die maken de deelnemer duidelijk welke beleggingsrisico’s eraan zijn verbonden. Wil je bijvoorbeeld kans maken op een hoger pensioen, en ben je bereid daarbij iets meer risico te nemen, dan kan je als deelnemer kiezen voor Life Cycle profiel ‘offensief’. In dat geval belegt de deelnemer in zijn beginjaren voor 100 procent in de ‘Rendementsportefeuille’ (met beleggingen als aandelen). Neem je als deelnemer liever iets minder risico, dan wordt 90 procent in de Rendementsportefeuille beleggingen geïnvesteerd en 10 procent in veiliger obligaties en kies je voor neutraal. Er kan ook gekozen worden voor een meer defensief profiel. Hierbij wordt 70 procent belegd in de Rendementsportefeuille en 30 procent in veiliger obligaties.” Zo kiest de deelnemer een beleggingsprofiel, dat het best past bij zijn of haar eigen situatie, pensioendoelstelling en risicobereidheid.”

Hoe bepaal je als deelnemer je beleggingsprofiel?

“Je kiest een profiel passend bij je eigen situatie, pensioendoelstelling en risicovoorkeur. Met een keuzehulp op het persoonlijke pensioenportaal wordt de deelnemer hierin begeleid. Door inzicht te bieden in risico’s en de mogelijke opbrengsten van de Life Cycles. En we blijven benadrukken: een deelnemer aan de SNPS-regeling heeft géén zekerheid over de hoogte van de uiteindelijke uitkering op de pensioendatum.

Als je bent gepensioneerd kun je dan door blijven beleggen?

“Zeker. Met het Collectief Variabel Pensioen (CVP) kiezen deelnemers en gewezen deelnemers (mensen die deel hebben genomen aan de SNPS-regeling, maar er nu geen pensioen meer opbouwen, red.) vanaf 58 jaar ervoor om het opgebouwde pensioenkapitaal deels collectief te beleggen. En richting pensionering geleidelijk om te zetten in een aanspraak op een variabele uitkering. Doorbeleggen na de pensioendatum kan de pensioenuitkering op termijn gedeeltelijk beschermen tegen inflatie. SNPS stelt de beleggingsportefeuille binnen CVP met grote zorgvuldigheid vast, waarbij de doelstelling van CVP en de risico’s in balans moeten zijn. Ook binnen CVP, net als bij Life Cycle - beleggen, liggen alle risico’s - beleggen, rente en langer leven - bij de deelnemers en gepensioneerden.”

Op 15 maart 2020 kondigde premier Rutte de intelligente lockdown af. Wanneer werd het voor SNPS duidelijk dat de uitbraak van corona bittere ernst was?

“Op vrijdag 28 februari waren de beurzen al heftig in beweging. Even daarna is afgesproken om zeer kort op de bal te spelen en wekelijks – en dat werd al gauw twee keer per week – de ontwikkelingen op de markten te volgen conform ons crisismanagement protocol.”

Hebben jullie grote ingrepen moeten doen?

“Allerminst. Onze Life Cycle profielen zijn een aantal jaren geleden met grote zorg vastgesteld. De Life Cycles zijn zodanig ingericht dat deelnemers ruim vóór de pensioenleeftijd beleggen in meer risicovolle beleggingscategorieën (de Rendementsportefeuille) en richting de pensioengerechtigde leeftijd meer beleggen in risicomijdende beleggingen.

Het idee achter de Life Cycles is dat jonge deelnemers in staat zijn marktschokken op te vangen, doordat deze nog een lange beleggingshorizon voor de boeg hebben; hier zijn de beleggingen dan ook op afgestemd. Oudere deelnemers, die niet in staat zijn grote schokken in toekomstige jaren op te vangen of te compenseren, beleggen daarom terughoudender, via het Life Cycle-systeem. Daarnaast zijn de beleggingen met veel zorgvuldigheid samengesteld met als doel een goede gespreide portefeuille te hebben.”

Dus?

“In de crisissituatie hebben we vooral de financiële markten nauwlettend gemonitord en in kaart gebracht welke maatregelen we eventueel zouden kunnen nemen, mocht dat noodzakelijk zijn. Verrassend genoeg bleef de rente dankzij het doortastende ingrijpen van centrale banken redelijk constant, terwijl de aandelenmarkt de snelste neerwaartse correctie en vervolgens het grootste herstel ooit vertoonde. Het voorkomen van de zogenaamde ‘action bias’ (neiging tot overhaast ingrijpen), was dus het devies. “

Welke aanpassingen hebben jullie wél gedaan?

“We hebben besloten niet in te grijpen en vooral door te gaan met het beleggen van de premies van onze deelnemers. Dit betekent dat in de maanden maart en april 2020 tegen gunstige waarderingen is ingekocht. Periodiek worden de Life Cycle profielen en de Life Cycle portefeuilles in lijn gebracht met de strategisch beoogde wegingen. Door de marktontwikkelingen hebben we die extra scherp in de gaten gehouden. Terwijl de beurzen heel hard daalden hebben we conform beleid de aandelenweging weer in lijn gebracht met het strategische niveau, met positief resultaat. Verder hebben we betrekkelijk weinig ingegrepen, en vooral koers gehouden. We zijn natuurlijk ook een lange termijnbelegger, met een verre horizon! De volatiliteit van de financiële markten hoort er nou eenmaal bij, alhoewel het afgelopen jaar wel heel erg extreem was.”

Hoe heeft dat uitgepakt voor het resultaat in de 3 Life Cycle profielen?

“Door niet in te grijpen, maar door te gaan met beleggen en te herbalanceren, hebben we de hele rit van de beurzen weer omhoog meegemaakt. Met als gevolg een positief resultaat voor zowel jonge als oudere deelnemers in alle drie de Life Cycle profielen.”

“Wij zetten grote
stappen voorwaarts”

Hoe heeft dat uitgepakt voor CVP?

“Door binnen CVP vast te houden aan de door het bestuur vastgestelde strategie, namelijk de belangrijke risico’s te mitigeren (zoals het renterisico) en een gebalanceerde portefeuille te voeren, hebben we een mooi resultaat weten te behalen. Het resultaat was aan het einde van het jaar positief, hetgeen resulteert in een kleine verhoging van de pensioenen voor deelnemers van het CVP. Dat is iets waar we erg trots op zijn.”

Toch moet deze crisis jullie horizon dichterbij hebben gehaald, zelfs voor een lange termijnbelegger als SNPS.

“Overduidelijk. Het eerste wat je doet, is veiligstellen dat de mensen en de organisatie blijven functioneren. Daarmee zijn we ook in staat geweest om met een veel hogere frequentie de situatie te monitoren en beoordelen. Dat is uitstekend verlopen.”

Waren jullie voorbereid? Lag er een crisisscenario klaar?

“Ja, we waren voorbereid. SNPS heeft een crisisplan klaarliggen voor zowel financiële als niet- financiële crisissituaties. Het uitbreken van de pandemie was voor ons aanleiding om onze protocollen te activeren en verhoogde dijkbewaking toe te passen. Toen de pandemie uitbrak, lag de opstelling dus klaar en wist iedereen wat er gedaan moest worden. Ik ben relatief nieuw bij Shell, maar dit crisisplan zit echt heel grondig voorbereid in elkaar. Ook de omschakeling naar thuiswerken verliep vlotjes. Onze gedisciplineerde manier van werken heeft zich bewezen.”

Wat is het effect van de pandemie op de wereldeconomie?

“Omdat de oude economie harder wordt geraakt dan de nieuwe economie, zal de vernieuwing waarschijnlijk nog sneller gaan. Ons consumptiegedrag, maar ook het gedrag van beurzen en bedrijven, is veranderd doordat we de hele dag op de digitale snelweg zijn, in plaats van de echte snelweg. Plotseling is IT meer dan nodig. Tegelijkertijd wordt er veel minder autogereden of gevlogen en daardoor is de vraag naar energie sterk afgenomen. Ook de behoefte aan grote kantoorgebouwen lijkt weg. Terwijl de farmacie en de technologie enorm van de crisis profiteren. De verschillen in impact tussen bepaalde sectoren, maar ook regio’s, zijn daardoor gigantisch.”

Hoe vertaalt zich dat naar de financiële markten?

“Op de beurs was het effect van de pandemie maar van korte duur. Eerst een heftige negatieve reactie op de plotseling stilvallende economie, maar daarna was het één stijgende lijn naar boven tot het einde van het jaar. Overheden bleken bereid om de schulden te laten oplopen en centrale banken zorgden met hun monetaire steun voor voldoende liquiditeit. En anders dan in de financiële crisis van 2008 werd niet ellenlang gediscussieerd over renteverlagingen, noodfaciliteiten en steunaankopen. Alles stond er in ‘no time’. Hierdoor zijn ook weinig bedrijven failliet gegaan. Mede daardoor hebben de financiële markten snel ingeschat dat dit een tijdelijke schok was met andere gevolgen voor de lange termijn.”

Ondertussen krimpt de economie, maar stijgen de beurzen. Het kan verkeren.

“Al eerder is gebleken dat bewegingen op de kapitaalmarkten niet altijd overeenkomen met de economische realiteit. Dat is voor een deel ook wel te verklaren. Onder de beursgenoteerde ondernemingen mis je een belangrijk deel van de MKB-bedrijven die nu juist heel hard worden geraakt. De economische malaise is er wel degelijk. Wereldwijd is alleen de economie van China gegroeid.”

Heeft de crisis het gedrag op de beurzen veranderd?

“Op een ouderwetse manier beleggen, het zoeken naar waarde aandelen, blijkt uit de gratie. Aan de andere kant zijn aandelen met een hoog dividend en enigszins stabiele koers enorm gewild. Dat geldt ook voor aandelen die in koers zijn gestegen en momentum hebben.
Daarnaast zijn de grote technologiebedrijven zoals Facebook, Amazon en Apple, maar ook Alibaba en Tencent samen nog nooit zo dominant geweest. Zowel op de beurs als in de economie. Automerk Tesla is nu al tweeduizend keer de winst waard. De vraag is, hoe dat zal zijn over 5-10 jaar? Verder hebben we in de crisis nieuwe investeerders gezien. Er zijn nog nooit zoveel beleggingsrekeningen door consumenten geopend. Veelal door een generatie zonder al te veel ervaring of historisch besef. Men koopt een aandeel Apple ongeacht de hoge waardering, gewoon omdat het een mooi bedrijf is. Zo’n zelfde ontwikkeling hebben we eerder gezien in de dot-com bubbel, begin 2000. ”

Ondertussen speelden op het wereldtoneel diverse politieke ontwikkelingen. Welke hebben jullie met argusogen gevolgd?

“Brexit, de Europese begroting, maar natuurlijk ook het handelsconflict tussen Amerika en China. Dat conflict verscherpte alleen maar door de pandemie. Gelukkig zijn we het jaar uitgegaan met de Amerikaanse verkiezingen. Die bieden hoop op een andere tijd. Natuurlijk was er in de afgelopen jaren een positief effect op de Amerikaanse beurzen, maar nu is het interessant om te zien wat er gebeurt als je een socialere politiek krijgt. Want het verschil tussen arm en rijk is nog nooit zo groot geweest en in Amerika zie je waar dat experiment toe kan leiden: grote onrust, verdeeldheid en politieke instabiliteit. Op langere termijn is stabiliteit beter voor de internationale handel en economische ontwikkeling.”

Je hebt het al eerder aangestipt: overheden nemen ongekende maatregelen om de coronacrisis te bestrijden. Welke kanttekening valt daarbij te plaatsen?

“Met name hoe het zal uitpakken voor de rente en de inflatie. Tot nog toe is de renteontwikkeling heel beheerst verlopen en de inflatie blijft al jaren laag, maar toch blijft de vraag: voor hoelang nog? Met name de rente vinden wij op dit moment moeilijk te voorzien en eigenlijk geldt dat ook voor de inflatie. De rente staat nu stabiel op nul, maar kan verder zakken. Inflatie komt dichterbij als de overheden de vraaguitval in de markt blijven compenseren door rechtstreeks geld te geven aan consumenten en daarin misschien doorschieten.”

Wat is jullie beeld bij het beleggingsjaar 2021?

“Er is veel om naar uit te kijken. Vaccins hebben het bedrijfs- en consumentenvertrouwen een boost gegeven. Vooralsnog zijn we gematigd positief. Zorgen over hoge waarderingen, inflatie en de renteontwikkeling zijn er echter wel degelijk. De hamvraag is wat centrale banken doen als de inflatie gaat oplopen. Gaan ze dan de rente verhogen, of meer ruimte geven om de inflatie op te laten lopen? Met de schulden die overheden hebben gemaakt zou, je zeggen dat het gunstig is als de rente laag blijft. Maar toch, we hebben een financieel bouwwerk dat best fragiel is. Er zijn hoge schulden en rentestijgingen die door veel bedrijven en partijen niet kunnen worden gedragen. De pandemie heeft duidelijk gemaakt dat buffers van banken en ondernemingen in ieder geval groter moeten zijn. In de financiële crisis van 2008 hadden banken te weinig reserves, nu zie je dat we meer voorraden moeten hebben in de toeleveringsketens, economieën en bedrijven. Dat betekent dat we iets minder efficiënt zullen worden en daardoor wellicht niet zo hard kunnen groeien.”

Over Arnold Gast

Arnold Gast studeerde Economie aan de Rijksuniversiteit Groningen en behaalde zijn postdoctorale master in Financial Analyses op de Vrije Universiteit van Amsterdam. Gast was een groot deel van zijn carrière werkzaam bij Delta Lloyd Asset Management, waar hij onder meer verantwoordelijk was voor het Credits & Investment Office. Daarna bekleedde hij de functie van Chief Investment Officer in de directie van ACTIAM. Sinds juli 2019 is hij Risk & Investment Officer bij Shell Pensioenbureau Nederland B.V.

Wat is een Life Cycle?
“Deelnemers hebben de keuze om te beleggen in Life Cycle profiel offensief, defensief en neutraal. Een Life Cycle is een beleggingsmethodiek waarbij de beleggingen voor elke deelnemer worden afgestemd op de levensfase van de deelnemer. Zo belegt een deelnemer die kiest voor Life Cycle  profiel neutraal in zijn beginjaren voor 90% in de Rendementsportefeuille. Het beleid van het fonds is erop gericht om rendement toe te voegen in de fase dat de deelnemer nog jong is. Naarmate de deelnemer ouder wordt en de pensioendatum in zicht komt, worden de beleggingsrisico’s stap voor stap afgebouwd door meer te beleggen in defensievere obligaties. Het doel van Life Cycle beleggen is om richting de pensioenleeftijd risico’s af te bouwen, zodat de hoogte van het pensioen voorspelbaarder wordt en er minder verassingen zijn voor de deelnemer.”

Notabene
"De extreem lage rente maakt aandelen aantrekkelijk. Als alternatief voor rente worden nu aandelen met een stabiel dividend gezocht.”

ACCUMULATIEFASE

Als je horizon (datum dat je met pensioen gaat) nog ver weg is, loont het om relatief meer risico te nemen. Er is immers meer tijd om een daling van het pensioenkapitaal op te vangen. In deze fase is het genereren van rendement de belangrijkste doelstelling. Een hogere tussentijdse beweeglijkheid van koersen wordt daarom geaccepteerd in ruil voor de kans op een hoger rendement.

RISICO-AFBOUWFASE
Naarmate je horizon dichterbij komt (vanaf je 55e), moet er geleidelijk minder risicovol worden belegd om de deelnemer te beschermen tegen ongewenste effecten op de hoogte van de uitkering. Na de pensioendatum loont het om door te beleggen.

UITKERINGSFASE
Doorbeleggen na de pensioendatum maakt het mogelijk om de pensioenuitkering op termijn gedeeltelijk te kunnen beschermen voor inflatie. Dit gaat via het Collectief Variabel Pensioen (CVP). Tegelijkertijd zijn grote schommelingen in de variabele uitkering voor de pensioengerechtigde ongewenst. Vandaar dat in deze fase de renteschommelingen bijna volledig worden afgedekt.